آلفای کرونباخ

تاریخچه روش‌های تحقیق کیفی

منابع آزمون دکتری

آلفای کرونباخ- قسمت اول

نویسنده: افشین صفایی

همیشه در تحلیل پرسشنامه‌ها شاگردانم نگران هستند که قابلیت اعتماد یا همان پایایی داده‌هایشان (به قول یکی از دانشجوها آلفای کوفتی کرونباخ) در دامنه مطلوبی قرار داشته باشد.
اگر مقدار پایایی در خروجی نتایجشان پایین باشد، دیگر ادامه کار تحلیل آماری اصولاً بی‌معنی خواهد بود و درصورت تحلیل هم، نتایج بی‌معنی و نادرست خواهند بود.
البته این حالت درمورد پرسشنامه‌های استاندارد بسیار کمتر اتفاق می‌افتد و بیشتر پرسشنامه‌های اصطلاحاً محقق ساخته دچار این مشکل می‌شوند.
قابلیت اعتماد (پایایی) یکی از ویژگی‌های فنی پرسشنامه‌ها به عنوان یک ابزار اندازه‌گیری است.
وقتی توجه داشته باشیم که اکثر کارهای پژوهشی براساس پرسشنامه انجام می‌شود، میزان اهمیت این فاکتور و بحرانی بودن فهم کامل و درک دقیقش کاملاً برایمان مشخص می‌شود.
هر جایی برویم (یه عنوان یک فرد آکادمیک البته!) پایایی مثل سایه به دنبالمان خواهد آمد.
پس بیایید با هم یکبار برای همیشه یاد بگیریم.

تا کنکور با شما هستیم… برای اطلاع از آخرین اخبار و مشاهده فیلم‌های آموزشی کارشناسی ارشد و دکتری به صفحه اینستاگرام دیجی درس مراجعه نمایید:
صفحه اینستاگرام دیجی درس، دانشگاهی در خانه

تعریف قابلیت اعتماد

نویسندگان مختلف در متون مختلف این واژه را تعریف کرده‌اند که مفصل قبلاً در بحث پایایی و روایی با هم تحلیلشان کردیم.
ولی خالی از لطف نیست که اینجا هم اشاره‌ای به آن بکنیم.
“میزان همبستگی بین نمرات دو ابزار اندازه‌گیری که یک ویژگی را اندازه‌گیری می‌کنند.”

فرض کنید برای اندازه گیری اضطراب یک پرسشنامه استاندارد وجود دارد و پرسشنامه ای که شما طراحی کرده اید. همبستگی نمرات بین این دو پرسشنامه همان قابلیت اعتماد یا پایایی نامیده می شود.
تا فراموش نکرده ایم، دوباره یادآوری می‌کنم که جنس عدد بدست‌آمده برای قابلیت اعتماد، فارغ از روش اندازه‌گیری آن، از جنس همبستگی است.
فقط باید این نکته را هم بابت یادآوری مجدداً بگویم که قابلیت اعتماد عددی بین صفر و یک است (برخلاف همبستگی که بین ۱- و ۱ است.)

یک آزمون استاندارد زبان مثل تافل را در نظر بگیرید.
قرار است این آزمون، دانش زبان انگلیسی یک فرد را اندازه‌گیری کند.
اگر این آزمون قابلیت اعتماد یا پایایی داشته باشد که دارد!، باید فرد در جاهای مختلف و زمان‌های مختلف نزدیک به هم نمره تقریباً یکسانی در آزمون کسب کند.
این همان قابلیت اعتماد یا پایایی است.
به زبان خیلی ساده قابلیت اعتماد یا پایایی یعنی توانایی اندازه‌گیری مداوم یک ابزار اندازه‌گیری.

سئوالی که به نظرم رسید تا برای فهم بیشتر مفهوم پایایی کمک می کند اینستکه:

اگر پرسشنامه ای پایا نباشد، چه مسئله ای پیش می آید؟

اگر یک ابزار اندازه گیری پایا نباشد، در صورت تکرار پژوهش، نتایج دارای تفاوت معنی‌داری با نتایج بدست آمده از مرحله اول خواهد بود و نمی توان به نتایج پژوهش اعتماد کافی داشت.

نام‌های دیگر قابلیت اعتماد

برای بیان قابلیت اعتماد یا پایایی از کلماتی مثل ثبات و اعتبار استفاده می‌شود و به انگلیسی که معمولاً خیلی هم به گوشمان می‌خورد!! از کلمه Reliability استفاده می‌شود.

تفاوت پایایی و روایی

قابلیت اعتماد یک پرسشنامه با میزان اعتبار یا روایی (Validity) آن متفاوت است و با اینکه هر دو برای ابزار اندازه‌گیری استفاده می‌شوند و دو وجه آن محسوب می‌شوند، ولی با هم رابطه‌ای ندارند.
یعنی معلوم نیست که یک پرسشنامه با پایایی بالا لزوماً از اعتبار بالا نیز برخوردار باشد.
شکل معروف زیر را ببینید.

از سمت چپ شروع کنیم.
داده‌های بدست‌آمده دارای پراکندگی کمی بوده و تقریباً متمرکز هستند ولی از هدف پرسشنامه فاصله دارند.
اینکه به هم نزدیک هستند، قابلیت اعتماد یا پایایی را نشان می‌دهد ولی اینکه با هدف فاصله دارند، نشان می‌دهد پرسشنامه در اندازه‌گیری آنچه باید اندازه می‌گرفته ضعیف عمل کرده است.
در دو شکل میانی تصویر نه نزدیکی به هدف و نه متمرکز بودن داده‌ها مشاهده می‌شود، بنابراین، اعتماد (پایایی) و اعتبار (روایی) هر دو پائین هستند.
بهترین حالت ممکن، تصویر سمت چپ است که در آن علاوه‌بر نزدیکی و تمرکز داده‌ها (پایایی)، هدف نیز برآورده شده‌است، یعنی هم پایایی داریم و هم روایی.
نکته مهم: پایایی، دقت (Precision) و روایی صحت (Accuracy) یک ابزار اندازه‌گیری را نشان می‌دهند.

روش‌های محاسبه قابلیت اعتماد (پایایی)

۱) روش بازآزمایی (Test-retest)
۲) روش موازی یا استفاده از آزمون‌های همتا (Equivalence) (بهترین روش)
۳) روش تنصیف (دو نیمه کردن) (Split-half)
۴) روش کودر-ریچاردسون (Kuder-Richardson)
۵) روش آلفای کرونباخ (Corenbach Alpha) (معروف‌ترین روش)

تذکر: در آزمون دکتری سال ۹۷ پرسیده شده بود بهترین روش اندازه‌گیری پایایی کدام است؟
در این نوشته قرار هست در مورد آلفای کورنباخ صحبت کنیم.

آلفای کرونباخ

تاریخچه آلفای کرونباخ

آلفای کرونباخ اولین بار توسط لی کرونباخ (Lee Joseph Cronbach) روانشناس تربیتی آمریکایی در سال ۱۹۵۱ برای محاسبه قابلیت اعتماد ابزارهای سنجش در روانشناسی معرفی شد.
کرونباخ که دانش آموخته دانشگاه برکلی در کالیفرنیا بود در سمت استادی دانشگاه ایلینویز مقاله‌ای تحت عنوان “آلفا” در سال ۱۹۵۱ منتشر نمود که در ضریب آلفای کرونباخ به عالم علم معرفی شد (مقاله اصلی کورنباخ). کار کرونباخ در مقاله آلفا در ادامه کاری بود که کودر و ریچاردسون در سال ۱۹۳۷ انجام داده بودند (مقاله کودر و ریچادسون).
نکته: ضریب آلفای کرونباخ تعمیم ضریب کودر-ریچاردسون است (ریول، ۲۰۰۹).

نکته جالب اینکه، پس از آنکه برای اولین بار ضریب آلفای کرونباخ مطرح شد، به طور متوسط سالانه ۱۳۱ بار در مقاله‌های علمی به مقاله آلفا در این باره استناد شده است (کرونباخ، ۲۰۰۴).

شاخص آلفای کرونباخ

همانطور که گفتم یکی از روش‌های اندازه‌گیری قابلیت اعتماد یا پایایی برای یک ابزار اندازه‌گیری (برای مثال، پرسشنامه) ضریب آلفای کرونباخ است.
مثلا پرسشنامه ۲۱ گویه‌ای افسردگی بک (BDI) را در نظر بگیرید، می‌خواهیم با آلفای کرونباخ بفهمیم که آیا این پرسشنامه از ثبات، دقت و یا پایایی لازم برخوردار است یا نه.
حالا فرض کنید برای تعیین میزان پایایی، این پرسشنامه را به ۵۰ نفر داده‌ایم و از آن‌ها خواسته‌ایم تا تکمیلش کنند.
مسلماً پاسخ هر فرد به گویه‌های این پرسشنامه با دیگران حداقل در چند گویه متفاوت خواهد بود.
سؤالی که پیش میاید اینست‌که آیا پرسشنامه با توجه به نتایجی که این ۵۰ نفر دارند، پایاست یا نه.
آلفای کرونباخ این کار را ازطریق محاسبه هماهنگی درونی پرسشنامه اندازه‌گیری می‌کند.

شاخص آلفای کرونباخ

برگردیم به پرسشنامه بک برای افسردگی!
برای اندازه‌گیری عدد افسردگی ۲۱ گویه (آیتم و یا متغیر) وجود دارد که قرار است با جمع نمرات در این گویه‌ها نمره افسردگی هر فرد تعیین گردد. به عبارت دیگر

از X نترسید، اینجا همان افسردگی X است.
هر کدام از ۵۰ نفر داستان ما! جواب‌های متفاوتی به سؤالات (گویه‌های پرسشنامه) داده‌اند.
بنابراین، جوابی که به سؤال داده شده‌است دارای پراکندگی است که می‌گوئیم واریانس!
هر قدر جمع این واریانس‌ها نسبت به واریانس کل بیشتر باشد، مقدار آلفای کرونباخ کمتر خواهد بود.
مفاهیم مقداری شفاف شد! حالا می‌خواهم در حالت کلی رابطه آلفای کورنباخ را برای یک پرسشنامه K گویه‌ای مطرح کنم (این K همان ۲۱ در آزمون بک برای افسردگی است).
اگر