روش تحقیق، روایی و پایایی

روش تحقیق، روایی و پایایی (قسمت اول)

مقدمه روش تحقیق، روایی و پایایی

نویسنده: دکتر افشین صفایی

قبل ازآنکه بحث روایی و پایایی رامطرح کنم می‌خواهم به این اصل کلی توجهتان راجلب کنم که هرسنجشی با خطا همراه است.
هراندازه ابزاری که برای سنجش استفاده کرده‌ایم،دقیق و هرقدر تلاش مابرای مشاهده دقیق بیشتر باشد بازهمواره سنجش توأم با خطاست.
هر نوع سنجشی شامل درجه ای از خطاست که به آن ”خطای سنجش ” می‌گویند.
با این حال، یک پژوهشگر همواره تلاش می‌کند، خطای اندازه گیری و سنجش را تا حد امکان کاهش دهد.

روش تحقیق، روایی و پایایی

مهمترین معیار درستی و پائین بودن خطای یک اندازه گیری، اعتبار یا روایی آن است؛ یعنی سنجش واقعاً سنجش همان چیزی باشد که قصد سنجشش داریم.
به عبارت دیگر، اگر از یک ابزار اندازه گیری (پرسشنامه، ترازو، متر و …) استفاده می‌کنیم، باید مطمئن باشیم آن ابزار اندازه‌گیری دقیقاً همان ویژگی و متغیری را اندازه‌گیری می‌کند که ما بدنبال اندازه گیری آن هستیم.
بدون آگاهی از اعتبار (روایی) ابزار اندازه گیری نمی‌توان به دقت داده های حاصل از آن اطمینان داشت.
ابزار اندازه‌گیری ممکن است برای اندازه‌گیری یک ویژگی دریک جامعه خاص معتبرباشد،درحالی که برای سنجش همان ویژگی روی جامعه دیگر ازهیچ‌گونه اعتباری برخوردار نباشد.
برای مثال یک آزمون ریاضی ممکن است برای سنجش توانایی ریاضی دانش آموزان پایه پنجم ابتدایی از اعتبار لازم برخوردار باشد اما برای سنجش توانایی ریاضی دانش آموزان پایه سوم راهنمایی فاقد اعبتار باشد.

روش تحقیق، روایی و پایایی

اندازه گیری علاوه بر روایی باید از ثبات هم برخوردار باشد، یعنی در صورت تکرار سنجش، نتایج قبلی حاصل شود.
ثبات در سنجش و اندازه گیری را پایایی می‌نامند.
فرض کنید برای مثال می‌خواهیم وزن افراد را اندازه گیری کنیم.
اگر وزن را دو بار در طول یک دقیقه اندازه گیری کنیم، انتظار داریم مقداری که خوانده ایم، تفاوت خیلی زیاد با هم نداشته باشند.
اگر مقادیری که ترازو نشان داده تفاوت زیادی داشته باشند، نتیجه خواهیم گرفت که ترازو پایا نیست.
قبل از بکارگیری ابزارهای اندازه گیری لازم است پژوهشگر از طریق علمی، ‌نسبت به روا بودن (بدون خطا) ابزار اندازه گیری موردنظر و پایایی آن که مکمل هم بحساب می‌آیند، اطمینان نسبی پیدا کند.
ابزاری که برای جمع آوری داده‌ها مورداستفاده قرارمی‌گیرد درمرحله نخست باید از روایی (اعتبار) برخوردار باشد و درمرحله دوم باید پایایی ( قابلیت اعتماد) داشته باشد.

روش تحقیق، روایی و پایایی

فرض کنید تحقیقی راجع به افسردگی کارگرانی که به خاطر حادثه‌ای در محل کارشان بیکار شده‌اند، صورت گرفته است.
این تحقیق نشان داده است که سطح افسردگی در کارگران زخمی‌شده و کارگران غیر زخمی یکسان است.
ممکن است این نتایج شما را شگفت‌زده کند، بنابراین شما بررسی دقیق‌تری درباره اینکه محققان چگونه سطح افسردگی کارگران را اندازه‌گیری کرده‌اند انجام می‌دهید.
آیا اندازه‌گیری آنها قابل اطمینان است (پایایی دارد)؟ آیا نتایج معتبر است (روایی دارد)؟
روایی بیانگر این است که آیا محققان واقعاً آن چیزی که به دنبال آن بوده‌اند (علائم افسردگی) را اندازه‌گیری کرده‌اند و نه چیز دیگری را (مثلاً سطح استرس و اضطراب). پایایی یعنی پاسخ‌های داده شده توسط کارگران سازگار و نامتناقض بوده‌اند.

تعریف روایی و پایایی

روایی درجه‌ای از صحت نتایج مطالعه است و نشان می‌دهد که مطالعه تاچه اندازه‌ای چیزی راکه قصد اندازه‌گیری آن راداشته‌است به‌درستی سنجیده‌است.
پایایی درجه‌ای از یکسان بودن نتایج درطول زمان معین وتحت شرایط مشابه وبا روش کار مشابه می‌باشدکه با قابلیت تکرار (Repeatability)و قابلیت تکثیر (Reproducibility)نتایج اندازه‌گیری می‌شود.
به عبارتی می‌توان گفت که پایایی شامل سه بخش متفاوت است.
– ثبات که به معنی کسب نتایج یکسان در افراد مشابه در صورت تکرار آزمون است.
– هم ارزی یا تعادل(Equivalence) هنگامی به‌دست‌می‌آید که چنانچه آزمون توسط محققین مختلفی به‌کاررود نتایج یکسانی را به‌دست‌آورد.
– همگنی(Homogeneity) شاخصی است که تمام بخش‌های آزمون مورداستفاده دارای سازگاری درونی باشند.
بنابراین برای تعیین همگنی، تعدادی از تعاریف مختلف عملیاتی از مفاهیم مشابه برروی افرادمشابه بایک روش خاص در شیوه جمع آوری داده‌ها آزمون می‌شود و نتایج به دست آمده باید شدیداً به یکدیگر وابسته باشند.

رابطه بین پایایی و روایی

روایی و پایایی سنجش‌ها، معیارهای ضروری در تعیین دقت و صحت سنجش می‌باشند.
پایایی با خطای تصادفی در ارتباط است و روایی با خطای منظم.
بنابراین هرچقدرکه تعداد حجم نمونه بالارود می‌تواند برکاهش خطای تصادفی تأثیر گذاردو پایایی ابزار افزایش می‌یابد وبنابراین بردقت اندازه‌گیری مؤثراست.
اما باید توجه نمود که افزایش روایی مستلزم استفاده از ابزارهای استاندارد و مؤثر خواهد بود.
به بیان دیگر روایی نشان دهنده صحت اندازه گیری است.
ذکر این نکته لازم است که پایایی شرط لازم برای روایی است.
به عبارت دیگر،چنانچه یک ابزار اندازه‌گیری دارای پایایی نباشد نمی‌تواند مقداردرست و واقعی یک پدیده را نشان دهد.
بنابراین در اعتبارسنجی ابزارها، سنجش روایی باید پس از تأیید پایایی صورت گیرد.

رابطه بین پایایی و روایی

پایایی با خطای تصادفی و روایی با خطای منظم اندازه گیری، مرتبط است.
افزایش دقت با کاهش خطای تصادفی، پایایی را بالا می‌برد.
افزایش صحت ناشی از کاهش خطای منظم بوده که روایی را بالا می‌برد.
شرط لازم برای روایی یک آزمون پایایی آن است ولی شرط کافی نیست.
برای اینکه یک آزمون معتبر (روا) باشد باید پایا باشد.
اما به طور کلی اعتبار و پایایی از هم جدا نبوده و با افزایش پایایی، روایی آن هم افزوده می‌شود.
البته پایین بودن پایایی نیزسبب کاهش روایی می‌گردد ونشان‌دهنده مجموعه‌ای از خطاهایی است که در اندازه‌گیری رخ‌می‌دهد.

خرید و دانلود محصولات کمک آموزشی کنکور کارشناسی ارشد و دکتری:

روش تحقیق