روش تحقیق علوم اجتماعی
روش تحقیق در علوم انسانی جایگاه ویژه‌ای را به خود اختصاص داده است. پیچیدگی روابط و تعاملات انسانی و چند بعدی بودن مسائل و پدیده‌های اجتماعی موجب شده‌اند تا روش تحقیق در علوم اجتماعی مورد اهمیت واقع شود. در این نوشته درس روش تحقیق علوم اجتماعی به طور مختصر معرفی می‌گردد.
تحقیق
انسان با برخورداری از ذهنی کنجکاو و جستجوگر همواره به دنبال درک قوانین حاکم بر پدیده‌ها و جهان اطراف خود بوده است.
تحقیق، کاوشی دقیق و سیستماتیک برای پی بردن به ماهیت پدیده‌ها و رویدادهای اطراف است. برخی تحقیق را جستجویی نظام‌مند با هدف تولید دانش تعریف کرده‌اند. مواردی از قبیل نظام‌مند بودن و ارائه نظریات و قوانین علمی جدید، تحقیقات علمی را از سایر تحقیقات جدا می‌سازد.
روش تحقیق
روش تحقیق علمی است که به بررسی روش‌های طراحی تحقیقات و شیوه‌های تجزیه و تحلیل داده‌ها می‌پردازد.
روش تحقیق با نحوه شناخت ما از موضوع مرتبط است. به منظور انجام تحقیقات علمی، باید نسبت به موضوع موردمطالعه شناخت علمی داشته باشیم و از روش‌های تحقیق علمی استفاده کنیم تا بر دانش موجود افزوده شود و نتایج تحقیق دارای اعتبار باشند.
رویکردها و استراتژی‌های تحقیق
رویکردهای عمومی تحقیق شامل رویکردهای کمی و کیفی هستند و روش مورداستفاده برای آنها مطالعات میدانی، کتابخانه‌ای و پشت میزی است.
استراتژی تحقیق روشی است که برای انجام بخش فنی تحقیق انتخاب می‌شود. به عبارتی، استراتژی تحقیق نحوه جمع‌آوری داده‌ها را مشخص می‌کند.
مهم‌ترین استراتژی‌های تحقیق عبارت‌اند از تحقیق تجربی، تحقیق پیمایشی، مطالعه موردی و تحقیق در عملیات. روش‌های مورداستفاده برای این استراتژی‌ها مصاحبه، پرسشنامه، مشاهده و تحلیل اسناد است.
اولین گام در انجام هر تحقیق انتخاب موضوع و سپس انتخاب عنوان تحقیق است. پس از مطالعه و بررسی تحقیقات و تجارب پیشین درباره موضوع موردنظر می‌توان عنوان و موضوعی دقیق برای تحقیق انتخاب کرد.
مرحله بعد انتخاب روش تحقیق است که از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است؛ بنابراین باید با انواع روش‌های تحقیق و نقاط ضعف و قوت آنها برای استفاده در موقعیت‌های مختلف و متناسب با موضوع تحقیق آشنا بود.
برای انتخاب روش تحقیق مناسب ابتدا سؤال تحقیق را که نقطه آغاز تحقیق است، مشخص می‌کنیم.
سپس فرضیه‌های تحقیق که همان پاسخ‌های احتمالی برای سؤال تحقیق هستند، تعیین می‌شوند. این فرضیات در طول انجام تحقیق اثبات یا رد می‌شوند.
با مشخص شدن طرح کلی تحقیق و مطالعه تجارب محققان در زمینه موردنظر می‌توان روش مناسب برای تحقیق را انتخاب نمود. سپس با توجه به روش انتخاب‌شده، به جمع‌آوری داده‌ها پرداخته، آنها را تجزیه و تحلیل می‌کنیم و سپس به تفسیر و ارائه نتایج حاصل از تحقیق می‌پردازیم.
مراحل اصلی تحقیق:
– انتخاب موضوع
– بررسی تحقیقات و تجربیات مرتبط با موضوع موردنظر
– مشخص کردن سؤال تحقیق و توسعه فرضیه‌های تحقیق
– تعیین روش یا طرح تحقیق متناسب با موضوع موردبررسی
– جمع‌آوری داده‌ها
– تجزیه و تحلیل و تفسیر نتایج
– ارائه نتایج
تحقیق اجتماعی
روش‌ها و فنونی هستند که منجر به کسب بینش علمی و به دست آوردن شناخت علمی درباره موضوعات و مفاهیم اجتماعی باشند. این روش‌ها به میزان دانش، تجربه، قدرت و تخیل پژوهشگر وابسته هستند و در به‌کارگیری آنها رعایت برخی تدابیر اخلاقی در پرس و جو نیز ضروری است.
روش تحقیق علوم اجتماعی
پژوهشگران اجتماعی می‌کوشند با شرکت در تعداد رضایت بخشی از مشاهدات و تکرار مطالعات در مورد یک مسئله خاص بر اساس استدلال منطقی نتیجه‌گیری کنند و از تعمیم مفرط پرهیز نمایند.
علوم اجتماعی در جستجوی قانون‌مندی‌های زندگی اجتماعی است. تبیین‌های یکه‌گرایانه عموماً تک‌تک عوامل تعیین‌شده را بیان می‌کنند درحالی‌که تبیین‌های کل‌گرایانه شناختی کلی از مجموعه‌ای از عوامل به دست می‌دهند. نظریه‌های استقرایی از طریق مشاهدات مشخص به الگوهای کلی می‌رسند. نظریه‌های قیاسی با استفاده از گزاره‌های کلی به پیش‌بینی مشاهدات معینی می‌پردازند. در علوم اجتماعی هر دو نوع داده‌های کمی و کیفی برای انجام گوناگون سودمند هستند. از اهداف اصلی علوم اجتماعی انجام پژوهش‌های محض و کاربردی معتبر است.
مباحث روش تحقیق علوم اجتماعی
آَشنایی با انواع فرضیه‌ها و انتخاب فرضیه مناسب برای انجام تحقیق، تعریف مفاهیم و ساخت فرضیه‌ها و مدل‌ها، انتخاب ابزار و روش‌های مناسب برای جمع‌آوری داده‌ها، تحلیل اطلاعات حاصل (تحلیل آماری- تحلیل محتوا- تحلیل مضمونی- تحلیل صوری- تحلیل ساختاری)، نتیجه‌گیری و پیشنهاد‌های علمی
و اما کلاس آموزشی ما
درس روش تحقیق از دروس مهم برای رشته علوم اجتماعی است و در آزمون‌های دکتری و کارشناسی ارشد این رشته از آن سؤالاتی مطرح می‌شود. در این مجموعه آموزشی که در ۹ جلسه ارائه شده است، به آموزش روش تحقیق علوم اجتماعی از صفر تا صد پرداخته می‌شود و شامل مفاهیم و نکات مرتبط با روش تحقیق و حل تست‌های مرتبط است. مجموعه آموزشی روش تحقیق دیجی درس برای تمامی داوطلبین کنکورهای کارشناسی ارشد و دکتری علوم اجتماعی و حتی افرادی که هیچ پیش‌زمینه‌ای از روش تحقیق ندارند مناسب است. تسلط بر این درس نقش تعیین‌کننده‌ای در نتایج کنکورهای کارشناسی ارشد و دکتری خواهد داشت.
مطالب مرتبط: آمار علوم اجتماعی
رشته‌های مرتبط: کارشناسی ارشد علوم اجتماعی ، دکتری علوم اجتماعی
نمونه فایل آموزشی روش تحقیق